SPOR BİLİMLERİNDE VÜCUT KOMPOZİSYONUNU DEĞERLENDİRMEK İÇİN KULLANILAN YÖNTEMLER

Özet

Yağlı ve yağsız vücut dokularının incelenmesi olarak tele alınan vücut kompozisyonu analizleri spor bilimlerinde gerek uygulama alanında gerekse akademik araştırmalarda kullanılan önemli bir ölçme ve değerlendirme yöntemidir. Yapılan çalışmalar vücut kompozisyonu değerlendirmelerinin genel sağlık ve atletik performans açısından önemli olduğunu ortaya koymuştur. Sporcular üzerinde değerlendirmeler yapmak için günümüzde birçok farklı formda ölçme tekniği geliştirilmiş bunlardan bazıları daha yüksek doğrulukla veri sağlar ancak ölçüm zorlukları içerir. Bazıları ise daha kolay uygulanabilir fakat geçerlilik-güvenilirlilik problemleri gibi önemli sınırlılıkları vardır. Çift enerjili X-ışını absorbsiyometrisi (DEXA), hidrometri, hidro-dansitometri veya hava[1]deplasmanı pletismografisi ve görüntüleme yöntemleri (MRI, tomografi) yüksek doğrulukta ölçme ve değerlendirme olanağı sağlar, ancak pahalıdır ve yalnızca sahada kullanılmaya uygun olmayan laboratuvarlarda yapılabilir. Diğer taraftan ucuz ve pratik olan ancak geçerlilik-güvenilirlik sorunlarıyla ilgili bazı sınırlılıklar içeren biyoelektrik impedans analizi (BIA) ve antropometrik değerlendirmeler uygulama alanında daha çok tercih edilebilmektedir. Bu çalışmanın amacı en yaygın vücut kompozisyonu analiz yöntemlerinin spor bilimcilere ve spor hekimlerine sunduğu avantajları ve dezavantajları sunmaktır. İlgili literatür ışığında, spor bilimlerinde vücut kompozisyonu ölçme ve değerlendirme için önerilebilecek yöntemler imkân ve koşullara göre farklılıklar göstereceği görülmektedir. Vücut kompozisyonunun ana parametre olduğu kapsamlı araştırmalarda DEXA’nın hala en ideal ölçüm yöntemi olduğu görülmektedir. BIA ölçümlerinin de pratik, maliyeti düşük ve kolay uygulanabilir olması yönüyle avantajları olduğu görülmektedir. Bilimsel çalışmalar dışında, uygulama sahasındaki sınırlılıklar göz önüne alındığında (çok sayıda katılımcının olduğu sahada yapılması gereken durumlar) ölçüm prosedürlerine dikkat edilerek antropometrik ölçümlerle veya BIA yöntemi ile değerlendirmeler yapılabileceği düşünülmektedir.